Ցելիակի հիվանդություն

Ցելիակի հիվանդությունը աուտոիմուն հիվանդություն է, որի ժամանակ բարակ աղիները բորբոքվում են և կորցնում սննդանյութեր ներծծելու հատկությունը: Հիվանդությունը կարող է արտահայտվել ցանկացած տարիքում: Հիվանդության ախտանշաններն են. որովայնային ցավը, վքնածություն, ինչպես նաև փորլուծություն: Այս ախտանշանները ի հայտ են գալիս գլուտենի օգտագործումից, որը բուսական ծագման սպիտակուց է, և հանդիպում է հացում, մակարոնեղենում, վարսակում և գարուց պատրաստված գարեջրում: Այժմ չկա որևէ բուժում Ցելիակի հիվանդության համար և իրավիճակը կարգավորելու միակ ճանապարհը գլուտեն պարունակող մթերքների բացառումն է սննդակարգից:

Ցելիակի հիվանդություն

Ցելիակի հիվանդության պատճառները ներկայումս անհայտ են:  Հիմա Նորվեգիայի Հանրային Առողջության Ինստիտուտի կողմից իրականացված երկարատև հետազորությունների արդյունքում առաջարկվել է, որ այս հիվանդության հարուցիչը կարող է լինել էնտերովիրուսը: Էնտերովիրուսները վիրուսների մի խումբ են, որոնց բնորոշ է մեղմ ինֆեկցիոն հիբվանդությունների առաջացումը, սակայն կարող են հանգեցնել լուրջ հիվանդությունների, եթե ախտահարեն կենտրոնական նյարդային համակարգը: Երկու հիմնական էնտերովիրուսներն են էխովիրուսը և կոքսակիվիրուսը, որոնք մի շարք վիրուսների հետ առաջացնում են պոլիոմիելիտ  և ձեռքի, ոտքի, բերանի հիվանդություններ: Ինֆեկցիան ավելի տարածված է մինչև 3 տարեկան երեխաների մոտ, իսկ մեծահասկաները ունեն իմունային անընկալություն:

Հետազոտությունների հիման վրա կա կարծիք, որ էնտերովիրուսը հանգեցնում է պատնեշային ֆունկցիայի խախտման, որն էլ իր հերթին մեծացնում է Ցելիակի հիվանդության ռիսկը:

Հետազոտությունը իր մեջ ներառում է 3 ամսեկանից մինչև 10 տարեկան 220 երեխաների կղանքի ամսեկան նմուշառում, որոնցում ստուգվում է էնտերովիրուսի և ադենովիրուսի առկայությունը;

Հետազոտողները հայտնաբերեցին, որ այս երկու վիրուսները ավելի հաճախ հանդիպում են մինչև Ցելիակի հիվանդության հակամարմինների առաջացումը:

Էնտերովիրուս առկա է եղել 2135 կղանքի նմուշներից 370-ում, որ կազմում է ընդհանուրի 17%-ը: 73 երեխաների մոտ առկա էր առնվազն մեկ դրական նմուշ, որոնցում վիրուսների քանակը հասնում էր առավելագույնին աշնան ամիսներին:

Ադենովիրուսը հաստատվեց 2006 օրինակից 258-ում՝ կազվելով 13%: 61 երեխայի մոտ առկա էր դրական նմուշ, որը եղանակային կախվածություն չուներ, որը առկա էր էնտերովիրուսի դեպքում:

Սա բերեց այն եզրակացության, որ ադենովիրուսը կապ չուներ Ցելիակի առաջացման հետ: Գոյություն ունեցող հետազոտությունները փաստում են, որ Ցելիակը հայտնաբերվում է գրեթե միայն HLA-DQ2 կամ HLA-DQ8 հապլոտիպ ունեցող մարդկանց մոտ, ովքեր կազմում են մոտ 40%:

Չնայած հետազոտությունների հեղինակները պնդում էին , որ բացառել են  պատճառահետևանքային կապը, որը կարող էր կողմնորոշել Ցելիակի հիվանդության կլինիկական ախտորոշուման ժամանակ   և դրանից  հետո  ինֆեկցիաների ուսումնասիրության հարցում, նրանք ընդունել են, որ չեն կարուղ ենթադրություններ անել ցելիակի հիվանդության և էնտերովիրուսների կապի վերաբերյալ ՝ գենոտիպից դուրս: Չնայած դրան նրանք կարծում են, որ իրենց արդյունքները կարող են կիրառվել Ցելիակով հիվանդների դեպքում:

 Այսպիսով հետազոտությունների արդյունքները ցույց տվեցին, որ վաղ տարիքում էնտերովիրուսով վարակումը ռիսկի գործոններից մեկն է ցելիակով վարակվելու, որը կարող է հետևանքներ ունենալ ամբողջ կյանքի համար: Գլուտենի ընդունումից հետո բոլոր ռիսկի գործոնները՝ էնտերովիրուսների որոշ տեսակների բարձր տիտրը, երկարատև ինֆեկցիաները  ներգրավվում են ախտահարման մեջ:

https://www.news-medical.net/news/20190215/Celiac-disease-may-be-caused-by-gastrointestinal-infection-in-childhood.aspx?fbclid=IwAR2X6rBGudRPqV98_z1zXviRv_mQNfMHVkmW_SQrmC3bwx_v4uQ-yzaSqRM

Թարգմ․ Մարինե Չոբանյան

Կարդալ ավելին

Հղիների և ծննդաբերների հետազոտման մեթոդները։ Հղիության ախտորոշումը։ Պտուղը` որպես ծննդաբերության օբյեկտ

 Հղիների և ծննդաբերների հետազոտությունը սկսվում է հարցուփորձից, որը ներառում է.
 1. Անձնագրային տվյալները (անուն, ազգանուն, հայրանուն, տարիք, աշխատանքի վայրը և մասնագիտությունը, բնակության վայրը)։ Մեծ ուշադրություն է դարձվում կնոջ, հատկապես առաջնածինների տարիքին, քանի որ մեծահասակ (30 տարեկանից մեծ) և պատանի (մինչև 18 տարեկան) առաջնածինների հղիությունը և ծննդաբերությունն ավելի բարդացած ընթացք են ունենում։ Բացի դրանից, անկախ պարիտետից` (ծննդաբերությունների թիվ) 35-ից բարձր տարիքում պտղի օրգանիզմում խիստ մեծանում է քրոմոսոմային անոմալիաների հավանականությունը։
 2. Պատճառները, որոնք ստիպել են կնոջը դիմել բժշկական օգնության (գանգատները)։ Հղիները սովորաբար առաջին անգամ դիմում են դաշտանի բացակայության և հղիության կասկածի դեպքում: Նրանք հաճախ նշում են համի զգացողության փոփոխություն, սրտխառնոց, փսխումներ և հղիության վաղ շրջանում հանդիպող գանգատներ։ Կարող են գանգատվել սեռական ուղիներից արյունային արտադրությունից, ցավերից, սիրտ-անոթային, շնչական, մարսողական և այլ համակարգերի ախտահարման մասին վկայող նշաններից և այլն։ Հղիի բոլոր գանգատները պետք է ուշադիր լսել և հաշվի առնել մանկաբարձական ախտորոշումը դնելիս։
 3. Կենցաղի և աշխատանքի պայմանները։ Այս տվյալները ճշտում են շատ մանրամասն, քանի որ արտադրական և գյուղատնտեսական վնասակար գործոնները կարող են բացասաբար անդրադառնալ հղիության ընթացքին և պտղի զարգացմանը։ Երբեմն հղիի մասնագիտությունը կապված է վիբրացիայի, համակարգչի, երկարատև կանգնելու և այլնի հետ, ինչը նույնպես անբարենպաստ է անդրադառնում հղիությանը։ Անպայման պետք է պարզել նաև հղի կնոջ վնասակար սովորությունները` ալկոհոլիզմ, ծխախոտամոլություն, թմրամոլություն։
 4. Ժառանգականությունը և կրած հիվանդությունները։ Ժառանգական հիվանդությունները կարող են անբարենպաստ ազդեցություն գործել պտղի վրա։ Պետք է ճշտել` արդյոք հղիի կամ նրա ամուսնու ընտանիքում եղե՞լ են ժառանգաբար փոխանցվող հոգեկան հիվանդություններ, արյան հիվանդություններ, փոխանակության խանգարումներ, գենետիկորեն պայմանավորված զարգացման անոմալիաներ և այլն։ Կարևոր է տեղեկություն ստանալ նախկինում կրած բոլոր հիվանդությունների մասին,  օրինակ` մանկության տարիներին կրած ռախիտը հանգեցնում է կոնքի դեֆորմացիայի, ինչը բարդացնում է ծննդաբերության ընթացքը։ Կարմրուկը, կարմրախտը, տուբերկուլյոզը, ինչպես նաև ռևմատիզմը, տոնզիլիտը, կրկնվող անգինաները և այլ ինֆեկցիոն հիվանդությունները երբեմն հանգեցնում են ֆիզիկական և սեռական զարգացման դանդաղեցմանը և կարող են ընդհանուր, սեռական ինֆանտիլիզմի պատճառ դառնալ։ Վուլվայի և հեշտոցի դիֆթերիան կարող է հանգեցնել սպիական նեղացման։ Երիկամային հիվանդությունները, որոնք հաճախ առաջանում են քութեշից, հաճախակի անգինաներից հետո, բարդացնում են հղիության ընթացքը և հաճախ հղիության ընդհատման ցուցում են դառնում։ Պարզում են նաև հասուն տարիքում կրած ինֆեկցիոն և ոչ ինֆեկցիոն, այդ թվում գինեկոլոգիական հիվանդությունները։ Նախկինում կրած սիրտ-անոթային համակարգի, լյարդի, թոքերի, երիկամների և այլ օրգանների հիվանդությունները կարող են անդրադառնալ հղիության և ծննդաբերության ընթացքին։ Բացի դրանից, հղիությունը և ծննդաբերությունը կարող են նպաստել քրոնիկական հիվանդությունների սրացմանը։
 5. Դաշտանային ֆունկցիան։
Հարցման ժամանակ պարզում են`
 ա) ո՞ր տարիքում է եղել առաջին դաշտանը (մենարխեն), որքա՞ն ժամանակ հետո է հաստատվել կանոնավոր դաշտանային ցիկլ,
 բ) դաշտանների տիպը և բնույթը (դաշտանային ցիկլի տևողությունը, ցավոտությունը, դաշտանային արյան կորուստը և այլն),
գ) փոխվ՞ել է արդյոք դաշտանի բնույթը սեռական կյանքը սկսելուց, ծննդաբերություններից, աբորտներից հետո,
դ) ե՞րբ է եղել վերջին դաշտանը։
Դաշտանային ֆունկցիան բնութագրում է սեռական օրգանների և կնոջ օրգանիզմի վիճակը։ Առաջին դաշտանի մեծ տարիքը (14-15 տարեկան և ավելի), կանոնավոր դաշտանային ցիկլի հաստատվելու երկարատև ժամկետը (ավելի քան 6 ամիս), դաշտանների ցավոտությունը բնորոշ են գենիտալ ինֆանտիլիզմին։ Դաշտանային ֆունկցիայի խանգարումները սեռական կյանքի սկզբից, աբորտներից, ծննդաբերություններից հետո ավելի հաճախ ներքին սեռական օրգանների բորբոքային հիվանդությունների կամ ձվարանների և այլ էնդոկրին գեղձերի ֆունկցիայի խանգարման հետևանք են։
6. Սեկրետոր ֆունկցիան։
Պարզում են` սեռական ուղիներից կա՞ արդյոք արտադրություն ։ Ախտաբանական արտադրությունը (առատ, թարախային, լորձային կամ ջրային` թարախի խառնուրդով և այլն) վկայում է բորբոքային պրոցեսի մասին։ Դրա պատճառներից կարող են լինել նաև արգանդի պարանոցի պոլիպը, էրոզիան, քաղցկեղը և այլն։
7. Սեռական ֆունցիան։
Պարզում են, թե որ տարիքում է սկսվել սեռական կյանքը, որերորդ ամուսնությունն է, սեռական հարաբերությունների ժամանակ չկա՞ն արդյոք 33 ցավեր և արյունային արտադրություն ։ Կարևոր է նաև ճշտել կանոնավոր սեռական կյանքը սկսելու և I հղիության միջև եղած ժամկետը։ Անհրաժեշտ է պարզել, թե կինն արդյո՞ք օգտագործել է հակաբեղմնավորիչ միջոցներ, և եթե այո, ապա ինչպիսի՞ք։
 8. Տեղեկություններ ամուսնու մասին։ 
Ամուսնու տարիքը, առողջական վիճակը, մասնագիտությունը, հնարավոր վնասակար սովորությունները (ալկոհոլիզմ, թմրամոլություն), ժառանգական հիվանդությունները պետք է անպայման արտացոլվեն հիվանդության պատմության մեջ։
9. Մանկածնման ֆունկցիա։ 
Սա շատ կարևոր տեղեկատվություն է, և անպայման պետք է ճշտել հետևյալը.

•  Ո՞րերորդ հղիությունն է։ Մեծ նշանակություն ունի նախորդ հղիությունների թիվը, որոնք հասել են պտղի կենսունակության ժամկետին (և ոչ միայն ծնված երեխաների թիվը)։ Արտասահմանյան մասնագիտական գրականության մեջ գոյություն ունեն հետևյալ հասկացությունները` 

1. Nulligravida` կին, որը հղի չէ և անամնեզում հղիություն չի ունեցել: 

2. Gravida` կին, որը հղի է ներկայումս, կամ հղիություններ ունեցել է նախկինում` անկախ դրանց ելքից։ Առաջին հղիության դեպքում կինը կոչվում է առաջնածին (primidgravida), հետագա հղիությունների դեպքում` կրկնածին (multigravida)։

 3. Nullipara` կին, որը երբեք չի ունեցել հղիություններ, որոնք հասել են կենսունակ պտղի ժամկետին, նա կարող է ունեցած լինել կամ չլինել հղիություններ, որոնք ավելի վաղ շրջաններում ավարտվել են վիժումով: 

4. Primipara` կին, որը հասցրել է 1 հղիություն (միապտուղ կամ բազմապտուղ) մինչև կենսունակ պտղի ժամկետը: 

5. Multipara` կին, որն անամնեզում ունեցել է մի քանի հղիություն, որոնք հասել են կենսունակ պտղի ժամկետին (22 շաբաթական հղիություն, պտղի քաշը 500գր, երկարությունը 32-34սմ)։ Պարիտետ (լատիներեն Pario) ` ծննդաբերությունների թիվն անամնեզում։ 

• Նախորդ հղիությունների ընթացքը։ Չե՞ն եղել արդյոք վաղ տոքսիկոզ և գեստոզ, սիրտ-անոթային, երիկամային և այլ օրգան-համակարգերի հիվանդություններ։ Նախկինում կրած նման իվանդությունների առկայության դեպքում անհրաժեշտ է հատկապես ուշադիր հետևել կնոջ ներկայիս հղիությանը։ Պետք է մանրամասն տեղեկություններ ստանալ յուրաքանչյուր հղիության, ծննդաբերության և հետծննդյան շրջանի մասին։ Եթե կինն ունեցել է վիժումներ, ապա պետք է ճշտել դրանց բնույթը` ինքնաբե՞ր են, թե՞ արհեստական, ո՞ր ժամկետում է եղել վիժումը։ Վաղաժամ ծննդաբերությունները և ինքնաբեր վիժումները վկայում են մի շարք հիվանդությունների և 34 վիճակների մասին, որոնք անբարենպաստ են անդրադառնում հղիության ընթացքին (էնդոկրին խանգարումներ, ինֆեկցիոն հիվանդություններ, արգանդի պարանոցի և նեղուցի վնասվածքներ, գենիտալ ինֆանտիլիզմ)։ Ինքնաբեր և արհեստական վիժումներից հետո հաճախ զարգանում են սեռական օրգանների բորբոքային հիվանդություններ, որոնք ևս բարդացնում են հղիության և ծննդաբերության ընթացքը։ 
• Նախորդ ծննդաբերությունների բնույթը (ժամկետային, ուշացած կամ վաղաժամ) և ընթացքը։ Նախորդ ծննդաբերությունների նորմալ ընթացքը վկայում է հղիի առողջության և ծննդաբերական ուղիների անոմալիաների բացակայության մասին։ Իսկ բարդությունները, վիրաբուժական միջամտությունները, մեռելածնությունը, նորածնային մահացությունը խոսում են ծննդաբերական ուղիների հնարավոր անոմալիաների, հղիության բարդությունների և հիվանդությունների մասին։ Նախկինում ախտաբանական ծննդաբերությունները հիմք են տալիս մտածելու ներկայիս հղիության և ծննդաբերության բարդացած ընթացքի մասին։

 Անհրաժեշտ է ճշտել նաև հետծննդյան շրջանի ընթացքը նախկինում, քանի որ հետծննդյան հիվանդությունները կարող են անբարենպաստ անդրադառնալ ներկայիս հղիությանը և ծննդաբերությանը (ծննդաբերական գործունեության անոմալիաներ, պլացենտայի սերտաճում, արյունահոսություններ, արգանդի պատռվածք, այդ թվում սպիով, եթե նախորդ կեսարյան հատումից հետո հետվիրահատական շրջանն ընթացել է բարդություններով)։ Օբյեկտիվ հետազոտություն 

Հղիի անամնեզին ծանոթանալուց հետո անցնում են օբյեկտիվ հետազոտությանը, որն սկսում են զննումից։ 

Հղիի զննումը։ 

Զննման ընթացքում ուշադրություն են դարձնում հղիի հասակին, մարմնակազմությանը, մաշկային ծածկույթների և տեսանելի լորձաթաղանթների վիճակին, կրծքագեղձերին, որովայնի ձևին և չափին։

 Հասակը։ 

Հղիի հասակը պետք է հստակ չափել։ Կանանց ցածր հասակի դեպքում (150սմ և ցածր) հաճախ են լինում ինֆանտիլիզմի նշաններ (նեղ կոնք, թերզարգացած արգանդ և այլն)։ Բարձրահասակ կանանց շրջանում դիտվում են կոնքի այլ առանձնահատկություններ (լայն, արական տիպի)։ 

Մարմնակազմությունը։

 Ողնաշարի և ստորին վերջույթների դեֆորմացիան, հոդերի անկիլոզները և ոսկրային համակարգի այլ փոփոխությունները վկայում են կոնքի հնարավոր նեղացման մասին։ Ոսկրահոդային համակարգի փոփոխությունները հաճախ ռախիտի, պոլիոմիելիտի, տուբերկուլյոզի հետևանք են, որոնք բացասական ազդեցություն կարող են ունենալ նաև այլ օրգան-համակարգերի վրա։ Զննման ժամանակ 35 ի հայտ են գալիս ինֆանտիլիզմի տեսանելի լրացուցիչ նշաններ (կրծքագեղձերի թերզարգացում, արտաքին սեռական օրգանների անբավարար մազակալում), սեռական տարբերակման շեղումներ (լայն ուսեր, նեղ կոնք, արական տիպի մազակալում) և զարգացման այլ առանձնահատկություններ, որոնք կարող են բարդացնել հղիության ընթացքը։ Արտահայտված հյուծումը կամ ճարպակալումը հաճախ նյութափոխանակության խանգարումների, էնդոկրին և այլ հիվանդությունների մասին է վկայում։ Նման խանգարումները կարող են նաև ոչ ռացիոնալ սնուցման հետևանք լինել։ Նման կանանց շրջանում հղիությունը և ծննդաբերությունը հաճախ ավելի բարդացած ընթացք են ունենում, քան սովորաբար։ 

Մաշկային ծածկույթները։ 

Դեմքի, որովայնի սպիտակ գծի, պտուկների և հարպտկային շրջանների պիգմենտացիան վկայում են հղիության մասին։ Մաշկի և տեսանելի լորձաթաղանթների գունատությունը, շրթունքների կապտությունը, մաշկի և սկլերաների դեղնությունը, այտուցները մի շարք լուրջ հիվանդությունների նշան են։ 

Կրծքագեղձերը։ 

Գնահատում են կրծքագեղձերի զարգացման աստիճանը, պտուկների վիճակը (նորմալ, տափակ, ներքաշված), արտադրության (կաթնախեժ) առկայությունը պտուկներից։ 

Որովայնի զննումը։ 

Հղիության II կեսում որովայնի զննումը երբեմն թույլ է տալիս ի հայտ բերել շեղումներ հղիության նորմալ ընթացքից։ Հղիության նորմալ ընթացքի և պտղի ճիշտ դրության դեպքում որովայնն ունի օվոիդ (ձվաձև) տեսք, գերջրության ժամանակ այն խիստ մեծացած է, գնդաձև, չի համապատասխանում հղիության ժամկետին, պտղի միջաձիգ դրության դեպքում որովայնը ձեռք է բերում լայնաձիգ օվալի տեսք։ Որովայնի ձևը կարող է փոխվել նաև նեղ կոնքի դեպքում։ 

Ներքին օրգանների հետազոտությունը։

 Ընդհանուր զննումից հետո կատարում են սիրտ-անոթային համակարգի, թոքերի, մարսողական օրգանների, նյարդային, միզային և այլ համակարգերի հետազոտություն` ընդունված մեթոդիկայով (աուսկուլտացիա, պերկուսիա, պալպացիա և այլն)։ Հղիների սրտի, թոքերի, երիկամների և այլ օրգանների հետազոտությունն անհրաժեշտ է մի շարք հիվանդություններ վաղ հայտնաբերելու համար, որոնց դեպքում հղիությունը հակացուցված է։ Պարտադիր չափում են հղի կնոջ զարկերակային ճնշումը, մարմնի քաշը, հասակը, հետազոտում են արյունը և մեզը, որոշում են արյան խումբը, ռեզուս-պատկանելիությունը, կատարում են լատենտ ինֆեկցիաների, շճաբանական և այլ հետազոտություններ (սիֆիլիս, ՄԻԱՎ, վիրուսային հեպատիտ, տոքսոպլազմոզ և այլն)։ Բոլոր նշված հետազոտություններն իրականացնելուց հետո անցնում են հատուկ մանկաբարձական հետազոտության։ 36 

Չափում։

 Հղիի զննման ընթացքում, բացի հասակից չափում են նաև որովայնի շրջագիծը և արգանդի հատակի բարձրությունը, ինչպես նաև կատարում են կոնքի հետազոտություն։

 Որովայնի չափումը։

 Սանտիմետրային ժապավենով որոշում են որովայնի առավելագույն շրջագիծը պորտի մակարդակին (հղիության վերջում այն սովորաբար կազմում է 90-100սմ)։ Որովայնի շրջագծի 100սմ-ից մեծ չափերը սովորաբար վկայում են գերջրության, բազմապտղության, խոշոր պտղի, միջաձիգ դրության և ճարպակալման մասին։ Այնուհետև որոշում են ցայլային համաճոնից արգանդի հատակի բարձրությունը ։ Հղիության վերջին 2-3 շաբաթում այն հավասար է 36-37սմ-ի, իսկ ծննդաբերության սկզբում, երբ արգանդի հատակն իջնում է, այն հավասար է 34-35սմ։

 Կոնքի հետազոտությունը։ 

Մանկաբարձության մեջ կոնքի հետազոտությունը շատ կարևոր է, քանի որ կոնքի կառուցվածքը և չափերը վճռորոշ նշանակություն ունեն ծննդաբերության ընթացքի և ելքի համար։ Կոնքի կառուցվածքի շեղումները, հատկապես նրա չափսերի փոքրացումը դժվարացնում են ծննդաբերության ընթացքը կամ անհաղթահարելի խոչընդոտ են հանդիսանում։ Կոնքի հետազոտությունը կատարում են զննման, շոշափման և չափման միջոցով։ Զննման ժամանակ ուշադրություն են դարձնում ամբողջ կոնքի շրջանին, բայց հատկապես սրբոսկրային ռոմբին (Միխաէլիսի ռոմբ), որի ձևը այլ տվյալների հետ զուգորդված թույլ է տալիս դատել կոնքի կառուցվածքի մասին։ Սրբոսկրային ռոմբը հարթակ է սրբոսկրի հետին մակերեսին` վերին անկյունը համապատասխանում է V գոտկային ողի փուշելունի և միջին սրբոսկրային կատարի սկզբնամասի միջև ընկած փոսությանը, կողմնային անկյունները համապատասխանում են զստոսկրերի հետին վերին փշերին, ստորին անկյունը` սրբոսկրի գագաթին։ Զննման ընթացքում կատարում են նաև զստոսկրերի կատարների և փշերի, ցայլային համաճոնի, ազդրոսկրերի տամբիոնների շոշափում։ 

Կոնքաչափումն ունի կոնքի հետազոտության բոլոր ձևերից առավել կարևոր նշանակություն։ Կոնքի ներքին չափսերի մեծմասը հնարավոր չէ չափել, այդ պատճառով չափում են արտաքին չափերը և դրանցով մոտավոր պատկերացում կազմում կոնքի ներքին չափերի մասին։ Կոնքի չափումը կատարում են հատուկ գործիքով` կոնքաչափով։ Կոնքաչափն ունի կարկինի տեսք, որի վերին հատվածում սանտիմետրային բաժանումներով սանդղակ կա։ Կոնքաչափի ճյուղերը վերջանում են փոքր գնդիկներով, որոնք տեղադրվում են այն կետերին, որոնց միջև հեռավորությունը ենթակա է չափման։ Կոնքաչափման ընթացքում կինը պառկում է մեջքի վրա` տարածած ոտքերով, մերկ որովայնով։ Բժիշկը կանգնում է 37 հղիից ձախ, դեմքով դեպի հղին։ Կոնքաչափի ճյուղերը բժիշկը վերցնում է այնպես, որ մեծ մատները և ցուցամատները բռնեն գնդիկները։ Մատներով շոշափում են այն կետերը, որոնց միջև հեռավորությունը պետք է չափել և դրանց վրա տեղադրելով կոնքաչափի ճյուղերի գնդիկները, սանդղակի վրա նշում են փնտրվող չափի մեծությունը։ Սովորաբար չափում են 4 չափ` 3 լայնական և 1 ուղիղ։

http://obstetrics-dnmu.pp.ua/algoritm-vypolneniya-meditsinskih-manipulyatsij-i-dejstvij-v-akusherstve-i-ginekologii

1. Distantia spinarum. սա զստոսկրերի առաջավերին փշերի միջև եղած տարածությունն է։ Կոնքաչափի գնդիկները տեղադրում են առաջավերին փշերի արտաքին եզրերին։ Այս չափը սովորաբար կազմում է 25-26սմ։ 
2.  Distantia cristarum–ը զստոսկրերի կատարների ամենահեռավոր կետերի միջև եղած տարածությունն է ։ Distantia spinarum-ը չափելուց հետո կոնքաչափի գնդիկները տեղաշարժում են փշերից զստոսկրերի կատարների արտաքին եզրով այնքան, մինչև որոշեն ամենամեծ հեռավորությունը։ Այն միջինում կազմում է 28-29սմ։ 
3. Distantia trochanterica–ն ազդրոսկրերի մեծ տամբիոնների միջև եղած տարածությունն է ։ Գտնում են մեծ տամբիոնների առավել ցցուն հատվածները և տեղադրում են կոնքաչափի գնդիկները։ Այս չափը հավասար է 30-31սմ-ի։ 
4. Conjugata externa (արտաքին կոնյուգատա): Այս չափը որոշելու համար կինը պառկում է կողքի վրա, ստորադիր ոտքը ծալում է կոնքազդրային և ծնկային հոդերում, վերադիր ոտքը տարածում է։ Կոնքաչափի մի ճյուղի գնդիկը տեղադրում են ցայլային համաճոնի վերին-արտաքին եզրի կենտրոնում, մյուսը` սրբոսկրային ռոմբի վերին անկյունում։ Ցայլային համաճոնի վերին արտաքին եզրը հեշտ է որոշել։ Սրբոսկրային ռոմբի վերին անկյունը որոշելու համար մատը սահեցնում են գոտկային ողերի փուշելուններով դեպի սրբոսկր. փոսիկը հեշտությամբ շոշափվում է V գոտկային ողի փուշելունի տակ։ Արտաքին կոնյուգատան նորմայում հավասար է 20-21սմ-ի։ Արտաքին կոնյուգատան շատ կարևոր նշանակություն ունի, քանի որ դրա միջոցով կարելի է դատել իսկական կոնյուգատայի մասին։ Իսկական կոնյուգատան որոշելու համար արտաքին կոնյուգատայի երկարությունից հանում են 9սմ։ Այսպես` եթե արտաքին կոնյուգատան 20սմ է, ապա իսկական կոնյուգատան 11սմ է: Եթե արտաքին կոնյուգատան 18սմ է, ապա իսկականը` 9 սմ և այսպես շարունակ։ 

Արտաքին և իսկական կոնյուգատաների միջև տարբերությունը կախված է սրբոսկրի սիմֆիզի և փափուկ հյուսվածքների հաստությունից։ Կանանց ոսկրերի և փափուկ հյուսվածքների հաստությունը տարբեր է, ուստի արտաքին և իսկական կոնյուգատաների միջև տարբերությունը ոչ միշտ է հստակ համապատասխանում 9սմ-ին։ 

Իսկական կոնյուգատան ավելի ճշգրիտ կարելի է որոշել անկյունագծային կոնյուգատայի միջոցով։ 

 Անկյունագծային կոնյուգատան (conjugata diagonalis) ցայլային համաճոնի ստորին եզրից մինչև դարավանդի ամենացցուն կետը եղած տարածությունն է։ Անկյունագծային կոնյուգատան որոշում են հեշտոցային քննության ընթացքում։ II և III մատները մտցնում են հեշտոց, IV և V մատները ծալում են, դրանց մեջքային մակերեսը հպվում է շեքին։ Հեշտոց մտցրած մատները ֆիքսում են դարավանդի գագաթին, իսկ ափը կողային մասով հպվում է ցայլային համաճոնի ստորին եզրին։ Դրանից հետո մյուս ձեռքի II մատով նշում են հետազոտող ձեռքի և ցայլային համաճոնի ստորին եզրի հպման կետը։ II մատը չհեռավնելովնշված կետից` հեշտոցում գտնվող ձեռքը հանում են, և օգնականը կոնքաչափով կամ սանտիմետրային ժապավենով չափում է տարածությունը III մատի գագաթից մինչև ցայլային համաճոնի ստորին եզրի հետ հպման կետը։ 

Անկյունագծային կոնյուգատան նորմալ կոնքի դեպքում հավասար է 12,5-13սմ։ Իսկական կոնյուգատան որոշելու համար անկյունագծային կոնյուգատայից հանում են 1,5-2սմ։ Անկյունագծային կոնյուգատան ոչ միշտ է հաջողվում չափել, քանի որ կոնքի նորմալ չափսերի դեպքում դարավանդն անհասանելի է կամ դժվարությամբ է շոշափվում։ Եթե տարածած մատի ծայրով դարավանդին չի հաջողվում հասնել, ապա տվյալ կոնքի չափսերը կարելի է համարել նորմալ կամ նորմալին մոտ։ 

Առանց բացառության չափում են բոլոր հղիների կոնքի լայնական չափերը և արտաքին կոնյուգատան ։ 

Եթե կնոջ հետազոտության ժամանակ կասկածներ են առաջանում կոնքաելքի չափերի նեղացման վերաբերյալ, ապա որոշում են տվյալ հարթակի չափերը։ Կոնքաելքի հարթակի չափերը որոշում են հետևյալ կերպ. Կինը պառկած է մեջքի վրա, ոտքերը ծալված են կոնքազդրային և ծնկային հոդերում, տարածած են դեպի կողքեր և բերված են դեպի որովայն։ Կոնքաելքի ուղիղ չափը չափելու համար կոնքաչափի մի գնդիկը տեղադրում են ցայլային համաճոնի ստորին եզրի կենտրոնում, մյուսը` պոչուկի գագաթին։ Ստացված չափը (11սմ) մեծ է իրականից։ Կոնքաելքի ուղիղ չափը որոշելու համար ստացված մեծությունից պետք է հանել 1,5սմ (հյուսվածքների հաստությունը)։ Նորմալ կոնքում կոնքաելքի ուղիղ չափը 9,5սմ է։ Կոնքաելքի լայնական չափսը չափում են սանտիմետրային ժապավենով կամ խաչվող ճյուղերով կոնքաչափով։ Շոշափում են նստային թմբերի ներքին մակերեսները և չափում տարածությունը դրանց միջև։ Ստացված մեծությանը գումարում են 1-1,5սմ` հաշվի առնելով հյուսվածքների հաստությունը կոնքաչափի գնդիկների և նստային թմբերի միջև։ Այս չափըը նորմայում 11սմ է։ 

Հայտնի կլինիկական նշանակություն ունի ցայլային անկյան ձևի որոշումը։ Նորմալ կոնքի դեպքում այն հավասար է 90-100օ ։ Ցայլային անկյան ձևը որոշում են հետևյալ 39 հնարքով. կինը պառկած է մեջքի վրա, ոտքերը ծալված և բերված են որովայնին։ Մեծ մատները ափային մակերեսով պինդ հպվում են ցայլային սիմֆիզի ստորին եզրին։ Մատների դասավորությունը թույլ է տալիս դատել ցայլային աղեղի անկյան մեծության մասին։ 

Կոնքի թեք չափերը անհրաժեշտ է լինում չափել թեք նեղացած կոնքի դեպքում։ 

Կոնքի ասիմետրիան հայտնաբերելու համար օգտագործում են հետևյալ թեք չափերը. 

1.  տարածությունը մի կողմի զստոսկրի առաջավերին փշից մինչև մյուս կողմի զստոսկրի հետին վերին փուշը և հակառակը, 
2. տարածությունը ցայլային համաճոնի վերին եզրից մինչև աջ և ձախ զստոսկրերի հետին վերին փշերը, 
3. տարածությունը վերսրբոսկրային փոսիկից մինչև աջ և ձախ զստոսկրերի առաջավերին փշերը։ Մի կողմի թեք չափերը համեմատում են մյուս կողմի թեք չափերի հետ։ Կոնքի նորմալ կառուցվածքի դեպքում դրանք հավասար են։ 1սմ գերազանցող տարբերությունը վկայում է կոնքի ասիմետրիայի մասին։ Արտաքին կոնքաչափման ընթացքում դժվար է հաշվի առնել կոնքի ոսկրերի հաստությունը։ Հայտնի նշանակություն ունի սանտիմետրային ժապավենով ճաճանչ- դաստակային հոդի շրջագծի չափումը (Սոլովյովի ինդեքս)։ Այն միջինում հավասար է 14- 16սմ-ի։ Եթե ինդեքսը ավելի մեծ է, ապա կարելի է ենթադրել, որ կոնքի ոսկրերը ծավալուն են և դրա խոռոչի չափերն ավելի փոքր են, քան կարելի էր ենթադրել` հիմնվելով արտաքին կոնքաչափման վրա։ 

Որովայնի շոշափումը մանկաբարձական հետազոտության հիմնական մեթոդներից մեկն է։ Այն կատարվում է հղիի մեջքի վրա պառկած դիրքում, ոտքերը ծալած կոնքազդրային և ծնկային հոդերում։ Սա նպաստում է որովայնի առաջային պատի լարվածության թուլացմանը և հեշտանում է որովայնի խոռոչի օրգանների, հատկապես արգանդի և պտղի շոշափումը։ Բժիշկը նստած է հղիի աջ կողմում, դեմքով դեպի հղին։ Որովայնի պալպացիան սկսում են` որոշելով որովայնի առաջային պատի վիճակը և էլաստիկությունը, ուղիղ մկանների վիճակը (չկա՞ն արդյոք դրանց տարամիտում, ճողվածքներ)։ Որովայնի առաջային պատի անատոմիական և հատկապես ֆունկցիոնալ վիճակը մեծ դեր է կատարում ծննդաբերության նորմալ ընթացքի համար։ Այնուհետև որոշում են արգանդի չափերը, դրա ֆունկցիոնալ վիճակը (տոնուս) և պտղի դիրքն արգանդում։ Արգանդում պտղի դիրքը որոշելը բացառիկ նշանակություն ունի հղիության և ծննդաբերության վարման համար։ Որոշում են պտղի անդամադասավորությունը, դրությունը, դիրքը, դիրքի տեսակը, առաջադրությունը։ 

 Պտղի անդամադասավորությունը (habitus) պտղի վերջույթների հարաբերությունն է իրանին և գլխին։ Տիպիկ նորմալ անդամադասավորության դեպքում գլուխը խոնարհված է դեպի կրծքավանդակը, տոտիկները ծալված են կոնքազդրային ու ծնկային հոդերում և սեղմված որովայնին, թաթիկները ծալված են կրծքավանդակի վրա։ Նման խոնարհված անդամադասավորության դեպքում պտուղն ունի օվոիդի տեսք, որի երկարությունը հասուն հղիության դեպքում 25-26 սմ է։ Պտղի շարժումները նպաստում են պտղի վերջույթների դիրքի կարճատև փոփոխության, բայց չեն խախտում բնորոշ անդամադասավորությունը։ Տիպիկ անդամադասավորության խանգարումները (գլխի ապախոնարհում և այլն) հանդիպում են ծննդաբերությունների 1-2% դեպքերում և բարդացնում են դրանց ընթացքը։

 Պտղի դրությունը (situs) պտղի երկայնաձիգ առանցքի հարաբերությունն է արգանդի երկայնաձիգ առանցքին։ Տարբերում են պտղի դրության հետևյալ տեսակները` 

• երկայնաձիգ (situs longitudinalis). պտղի երկայնաձիգ առանցքը (ծոծրակը հետանցքին միացնող գիծը) համընկնում է արգանդի երկայնաձիգ առանցքին, 
• միջաձիգ (situs transversus). պտղի երկայնաձիգ առանցքն ուղղահայաց է արգանդի երկայնաձիգ առանցքին, 
• թեք (situs obliquus). պտղի երկայնաձիգ առանցքն արգանդի երկայնաձիգ առանցքի հետ կազմում է սուր անկյուն։ Պտղի երկայնաձիգ դրությունը նորմալ է և հանդիպում է բոլոր ծննդաբերությունների 99,5% դեպքերում։ Միջաձիգ և թեք դրություններն ախտաբանական են և հանդիպում են 0,5% դեպքերում։ 

Պտղի դիրքը (posutio) պտղի մեջքի հարաբերությունն է արգանդի աջ կամ ձախ կեսին։ Տարբերում են 2 դիրք` առաջին և երկրորդ։ Առաջին դիրքի դեպքում պտղի մեջքն ուղղված է դեպի արգանդի ձախ կողմը, երկրորդի դեպքում` աջ կողմը։ Առաջին դիրքն ավելի հաճախ է հանդիպում, քան երկրորդը, որը բացատրվում է արգանդի թեքումով ձախ կողմով դեպի առաջ։ Թեք և միջաձիգ դրությունների դեպքում պտղի դիրքը որոշվում է ոչ թե մեջքով, այլ գլխով։ Պտղի մեջքը ոչ միշտ է ուղղված աջ կամ ձախ, այն սովորաբար փոքր-ինչ թեքված է դեպի առաջ կամ հետ։ Այդ իսկ պատճառով տարբերում են դիրքի տեսակը։ 

Դիրքի տեսակը (visus) պտղի մեջքի հարաբերությունն է արգանդի առաջային կամ հետին պատին։ Եթե մեջքն ուղղված է դեպի առաջ, ապա դա առաջային տեսակն է, եթե դեպի հետ` հետին տեսակն է։

 Պտղի առաջադրությունը (praesentatio) պտղի այն խոշոր մասն է (գլուխ կամ կոնքային ծայր), որն ուղղված է դեպի կոնքամուտք։ Եթե դեպի կոնքամուտք է ուղղված 41 պտղի գլուխը, ապա դա գլխային առաջադրություն է, իսկ եթե դեպի կոնքամուտք է ուղղված կոնքային ծայրը, ապա դա կոնքային առաջադրություն է։ Գլխային առաջադրությունը հանդիպում է 96% դեպքերում, կոնքային առաջադրությունը` 3,5%։ Առաջադիր մասը (pars praevia) պտղի այն մասն է, որը տեղակայված է կոնքամուտքում և առաջինն է անցնում ծննդաբերական ուղիներով։ Գլխային առաջադրության դեպքում դեպի կոնքամուտք կարող են ուղղված լինել պտղի ծոծրակը (ծոծրակային առաջադրություն), գագաթոսկրը, (առաջագլխային առաջադրություն), ճակատը (ճակատային առաջադրություն), դեմքը (դիմային առաջադրություն)։ Տիպիկ է ծոծրակային առաջադրությունը (խոնարհված տիպ)։ Առաջագլխային, ճակատային և դիմային առաջադրությունների դեպքում պտղի գլուխը գտնվում է տարբեր աստիճանների ապախոնարհման վիճակում։ Առաջադրության ապախոնարհված տիպը հանդիպում է բոլոր երկայնաձիգ դրությունների 1% դեպքում։ Կոնքային առաջադրության դեպքում դեպի կոնքամուտք կարող են ուղղված լինել պտղի հետույքը (մաքուր հետույքային առաջադրություն), պտղի տոտիկները (տոտիկային առաջադրություն), հետույքը տոտիկների հետ միասին (խառը հետույքային առաջադրություն)։ 

©Պրոֆեսորներ Գ.Ա. Բեգլարյանի և Ռ. Ա. Աբրահամյանի խմբագրությամբ Երևան
 Երևանի Մ. Հերացու անվան պետ. բժշկական համալսարանի հրատ. 2010թ

Կարդալ ավելին

Պլացենտա

Մարդու պլացենտան ունի կառուցվածքի հեմոխորիալ տիպ,որը բնութագրվում է խորիոնի հետ մայրական արյան անմիջական կոնտակտով: Հեմոխորիալ պլացենտայի առաջացումը էվոլյուցիոն տեսակետից բարձրագույն փուլն է: Նրանում արտահայտվում են մոր և պտղի ֆունկցիոնալ համակարգերի բարդ փոխհարաբերությունները: Պլացենտայի զարգացումը և ֆունկցիաները Պլացենտայի հիմնական մասը կազմում են խորիոնի թավիկները, որոնք տրոֆոբլաստի ածանցյալներն են: Օնտոգենեզի վաղ փուլերում տրոֆոբլաստն առաջացնում է պրոտոպլազմատիկ ելուստներ (առաջնային թավիկներ), որոնք անոթազուրկ են, սննդանյութերի ու թթվածնի անցումը պտղաձվին կատարվում է օսմոսի և դիֆուզիայի օրենքներով: Հղիության 2-րդ ամսվա վերջում առաջնային թավիկներին ներաճում է շարակցական հյուսվածք, և վերջիններս վերածվում են երկրորդային թավիկների: Ինչպես առաջնային, այնպես էլ երկրորդային թավիկները հավասարաչափ ծածկում են պտղաձվի ամբողջ մակերեսը: Երկրորդային թավիկների էպիթելը կազմված է 2 շերտից` ցիտոտրոֆոբլաստի շերտ (Լանգհանսի շերտ) և սինցիտիում (սիմպլաստ): Ցիտոտրոֆոբլաստի շերտը կազմված է խոշոր կորիզներով կլորավուն բջիջներից: Սինցիտիումում բջջային սահմանները գործնականորեն չեն որոշվում, ցիտոպլազման մուգ է ,հատիկավոր: Հղիության 3-րդ շաբաթից սկսվում է պլացենտայի զարգացման շատ կարևոր շրջան. թավիկները անոթավորվում են, որի արդյունքում վերջիններս վերածվում են երրորդային թավիկների: Պլացենտայի անոթների ձևավորումը կատարվում է ինչպես պտղաձվի անգիոբլաստներից, այնպես էլ ալանթոիսից աճող պորտալարային անոթներից: Ալանթոիսի անոթները ներաճում են երկրորդային թավիկների մեջ, և արդյունքում յուրաքանչյուր թավիկ անոթավորվում է: Այսպես իրականանում է ներարգանդային զարգացման կարևորագույն գործընթացը` խորիոնի վասկուլյարիզացիան: Ինչպես նշվեց, պտղաձվի զարգացման վաղ շրջաններում խորիոնի թավիկները հավասարապես ծածկում են ամբողջ պտղաձվի մակերեսը: Սակայն սկսած օնտոգենեզի 2-րդ ամսից` պտղաձվի մակերեսի մեծ մասի վրա թավիկները հետ են զարգանում, միևնույն ժամանակ խիստ զարգանում և ճյուղավորվում են պտղաձվի այն մասում ,որն ուղղված է դեպի դեցիդուալ թաղանթի բազալ մասը: Այսպես ձևավորվում են ճաղատ և ճյուղավոր խորիոնները:

Հասուն պլացենտայի կառուցվածքը
Պլացենտան արտաքինից ունի հաստ փափուկ բլիթի տեսք:Դրա քաշը կազմում է 500 - 600գ, հաստությունը` 2-3սմ: Պլացենտան ունի 2 մակերես` մայրական, որն ուղղված է դեպի արգանդի պատը, և պտղային, որն ուղղված է դեպի պտուղը: Մայրական մակերեսն ունի կարմրամոխրավուն գունավորում և դեցիդուալ թաղանթի բազալ մասի մնացորդներն է: Պտղային մակերեսը ծածկված է փայլուն ամնիոտիկ թաղանթով, որի տակով խորիոնին են մոտենում անոթները, որոնք պորտալարի կպման տեղից ուղղվում են դեպի պլացենտայի պերիֆերիան: Պլացենտան կազմված է 15-20 բլթակներից կամ կոտիլեդոններից: Վերջիններս իրարից բաժանվում են շարակցահյուսվածքային միջնապատերով: Յուրաքանչյուր այդպիսի բլթակին մոտենում է 1 խոշոր անոթ:

 Հասուն թավիկի մանրադիտակային կառուցվածքը
 Ընդունված է տարբերել թավիկների 2 տեսակ` ազատ և խարսխային: Ազատ թավիկները, որոնք մեծամասնություն են կազմում, տեղակայված են միջթավիկային տարածությունում և «լողում « են մայրական արյան մեջ: Ի տարբերություն դրանց` խարսխային թավիկներն ամրանում են բազալ դեցիդուալ թաղանթին և ապահովում պլացենտայի` արգանդի պատին ֆիքսացիան: Ծննդաբերության երրորդ շրջանում այս թավիկների կապը դեցիդուալ թաղանթի հետ խախտվում է, և կծկանքների ազդեցությամբ պլացենտան դուրս է մղվում արգանդից: Հասուն թավիկի մանրադիտակային զննման ժամանակ տարբերում են հետևյալ գոյացությունները` 1.սինցիտիում, որը չունի բջջային հստակ սահմաններ, 2.ցիտոտրոֆոբլաստի շերտ կամ նրա մնացորդները, 3.թավիկի ստրոման, 4.մազանոթի էնդոթելը, որի լուսանցքում հստակ երևում են արյան ձևավոր տարրերը:

Արգանդ-պլացենտար արյան շրջանառությունը
Արգանդում արյունահոսքն իրականացվում է 150-200 պարուրաձև արգանդային զարկերակներով, որոնք բացվում են դեպի միջթավիկային տարածություն: Պարուրաձև զարկերակները հղիության 5-6 շաբաթականից սկսած ենթարկվում են տրանսֆորմացիայի. կորցնում են մկանային շերտը և կծկվելու ունակությունը: Պարուրաձև զարկերակներում անոթային դիմադրության առավելագույն նվազում դիտվում է 13-14 շաբաթականում: Պլացենտայի զարկերակային անոթները պորտալարից անջատվելուց հետո ճառագայթաձև բաժանվում են բլթակների թվին համապատասխան:Զարկերակային անոթների հետագա ճյուղավորման արդյունքում թավիկներում ձևավորվում է 27 մազանոթային ցանց, որոնցից արյունը հավաքվում է երակային համակարգի մեջ:Երակները, որոնցով հոսում է զարկերակային արյուն, հավաքվում են առավել խոշոր երակային ցողունների մեջ և վերջապես թափվում պորտալարային երակի մեջ: Հեմոդինամիկայի նկարագրված առանձնահատկությունները շատ մեծ նշանակություն ունեն մորից դեպի պտղի օրգանիզմ զարկերակային արյան անխափան տրանսպորտի համար: Արյունահոսքը միջթավիկային տարածությունում հղիության վերջում բավականին ինտենսիվ է և միջինը կազմում է 500-700 մլ արյուն րոպեում:

 Պլացենտայի հիմնական ֆունկցիաները
Պլացենտայի հիմնական ֆունկցիաներն են` 1.շնչառական, 2.տրոֆիկ, 3.պատնեշային, 4.էնդոկրին: Շնչառական ֆունկցիա.: Պլացենտայում գազափոխանակությունն իրականացվում է դեպի պտղի օրգանիզմ թթվածնի անցման և նրա օրգանիզմից ածխաթթու գազի հեռացման ճանապարհով: Այս գործընթացները կատարվում են հասարակ դիֆուզիայի օրենքներով:Պլացենտան օժտված չէ թթվածին և ածխաթթու գազ կուտակելու ունակությամբ, այդ իսկ պատճառով վերջիններիս փոխադրումը կատարվում է անընդհատ: Տրոֆիկ ֆունկցիա: Պտղի սնուցումն իրականացվում է պլացենտայով` մետաբոլիզմի պրոդուկտների անցնելու շնորհիվ: Պլացենտայով անցնում են սպիտակուցները, լիպիդները, գլյուկոզան, ջուրը, էլեկտրոլիտները, վիտամինները: Պլացենտայում կան նաև մի շարք ֆերմենտներ, որոնք ակտիվորեն մասնակցում են նյութափոխանակության գործընթացներին: Էնդոկրին ֆունկցիա: Հղիության ընթացքում պլացենտան գործում է որպես հզոր էնդոկրին օրգան, որն ապահովում է օպտիմալ հորմոնային հոմեոստազը ինչպես մոր, այնպես էլ պտղի օրգանիզմում: Պլացենտայում սինթեզվող հիմնական հորմոններն են` պլացենտար լակտոգենը, խորիոնային գոնադոտրոպինը, էստրոգենները, պրոգեստերոնը: Պլացենտար լակտոգենը սպիտակուցային բնույթի հորմոն է: Գրեթե ամբողջությամբ անցնում է մայրական արյունահոսքին և ակտիվ մասնակցություն է ունենում ածխաջրատային և ճարպային փոխանակությանը: Իր կառուցվածքով նման է ադենոհիպոֆիզի աճի հորմոնին: Այս հորմոնը կարևոր դեր է կատարում պլացենտար անբավարարության ախտորոշման մեջ: 28 Խորիոնային գոնադոտրոպինը սպիտակուցային ծագման պլացենտար մեկ այլ հորմոն է: Իր կառուցվածքով և կենսաբանական ազդեցությամբ շատ նման է լյուտիենացնող հորմոնին: ԽԳ-ն կազմված է 2 ենթամիավորից` α և β: Առավել հստակ պլացենտայի ֆունկցիայի մասին պատկերացում է տալիս β-ԽԳ-ն: ԽԳ-ն արյան մեջ հայտնաբերվում է արդեն հղիության վաղ շրջանում`առավելագույն մակարդակի հասնելով 8- 10շաբաթականում: Հղիության վաղ շրջանում դեղին մարմնում այն խթանում է ստերոիդոգենեզը, երկրորդ կեսում խթանում է էստրոգենների սինթեզը պլացենտայում: Պտղին անցնում է սահմանափակ քանակությամբ: Ենթադրվում է, որ այն մասնակցում է պտղի սեռական տարբերակման գործընթացներին: Էստրոգենները( էստրադիոլ, էստրոն, էստրիոլ) սինթեզվում են պլացենտայում հարաճող քանակներով, ընդ որում, առավել մեծ քանակություն դիտվում է ծննդաբերության նախօրեին: Պլացենտայի էստրոգենները 90%-ով ներկայացված են էստրիոլով: Ծննդաբերության նախօրեին հիմնականում մեծանում է էստրադիոլի սինթեզը: Շատ մասնագետներ հենց այս հորոմոնին են վերագրում օրգանիզմի` ծննդաբերության նախապատրաստելու գլխավոր դերը: Պրոգեստերոնի արտադրությանը կարևոր տեղ է տրվում պլացենտայի էնդոկրին ֆունկցիայում: Այս հորմոնի արտադրությունը սկսվում է հղիության վաղ շրջանից, սակայն առաջին 3 ամիսների ընթացքում պրոգեստերոնի սինթեզում գլխավոր դերը կատարում է դեղին մարմինը, և միայն 12 շաբաթից հետո այդ դերը կատարում է պլացենտան: Պատնեշային ֆունկցիան: «Պլացենտար» պատնեշ հասկացությունը ներառում է հետևյալ հյուսվածաբանական կառույցները` սինցիտիոտրոֆոբլաստ, ցիտոտրոֆոբլաստ, թավիկների ստրոմա և մազանոթի էնդոթել: Արյան մեջ մշտապես գտնվող և պատահաբար արյան մեջ ընկած նյութերի տրանսպլացենտար անցումը ենթարկվում է տարբեր օրենքների: Մոր արյան մեջ մշտապես առկա նյութերի անցումը պտղին կարգավորվում է բավականին հստակ մեխանիզմներով: Արդյունքում որոշ նյութեր մոր արյան մեջ պարունակվում են ավելի մեծ կոնցենտրացիաներով, քան պտղի և, հակառակը: Իսկ մոր արյան հուն ընկած պատահական նյութերի նկատմամբ պլացենտայի պատնեշային ֆունկցիաները սահմանափակ են, ուստի պլացենտայով համեմատաբար հեշտ են անցնում տոքսիկ պրոդուկտները, դեղերի մեծամասնությունը, նիկոտինը, ալկոհոլը և այլն: Պլացենտայի թափանցելիությունը հղիության ֆիզիոլոգիական ընթացքի դեպքում պրոգրեսիվորեն մեծանում է մինչև 32 – 35 շաբաթական, որից հետո փոքր-ինչ նվազում է: Պլացենտայի պատնեշային ֆունկցիաներն առավել լիարժեք արտահայտվում են հղիության ֆիզիոլոգիական ընթացքի դեպքում: Ախտաբանական գործոնների (միկրոօրգանիզմներ և դրանց տոքսիններ, ալկոհոլ, նիկոտին և այլն) ազդեցությամբ 29 պլացենտայի պատնեշային ֆունկցիան խախտվում է, և այն թափանցելի է դառնում այնպիսի նյութերի նկատմամբ, որոնց նկատմամբ ֆիզիոլոգիական պայմաններում թափանցելի չէ:



©ՈւՍՈւՄՆԱԿԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿ ԸՆԴՀԱՆՈւՐ ԲԺՇԿՈւԹՅԱՆ ՖԱԿՈւԼՏԵՏԻ ԲԱԿԱԼԱՎՐԻԱՏԻ ՈւՍԱՆՈՂՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ Պրոֆեսորներ Գ.Ա. Բեգլարյանի և Ռ. Ա. Աբրահամյանի խմբագրությամբ

Կարդալ ավելին

Դեղանյութերի կուտակումը, կենսաձևափոխությունը և նրանց արտազատումը օրգանիզմից

 Դեղանյութերը ներմուծումից հետո ընկնում են արյան հոսքի մեջ, այնուհետև կուտակվում  օրգան-համակարգերում, հյուսվածքներում, որը կրում է հետաձգելի բնույթ։ Այդ <<դեպո>> -ներից դեղանյութը աստիճանաբար ներծծվում է արյան մեջ և թողնում դեղանյութին բնորոշ ազդեցություն։
Շատ դեղանյութեր, ընկնելով արյան հոսքի մեջ, միանում են արյան պլազայի սպիտակուցներին և կորցնում են իրենց ակտիվությունը (ինակտիվանում են)։ Բայց այդ միացություններից ևս աստիճանաբար ազատումը ապահովում է դեղանյութերի տևական ազդեցությունը։
Ընկնելով օրգանիզմ դեղանյութերը  ենթարկվում են այս կամ այն վերափոխումների  (բիոտրանսֆորմացիա)։Դեղանյութերը օրգանիզմից հեռանում են զանազան միացությունների ձևով։  Դեղանյութերի ճնշող մեծամասնությունը օրգանիզմից հեռանում է երիկամներով, որի հեռացման արագությունը կախված է երիկամների ֆունկցիոնալ վիճակից։ Այս հանգամանքը պետք է հաշվի առնել երիկամներով հիվանդներին դեղանյութեր նշանակելու ժամանակ։ Դեղանյութերի որոշ մասը օրգանիզմից հեռանում է աղիների միջոցով ` կղանքի հետ։ Դեղանյութերը օրգանիզմից հեռանում են նաև քրտնաճարպա֊ և կաթնագեղձերով։ Վերջինս պետք է հաշվի առնվի կրծքով կերակրող մայրերին դեղանյութեր տալու ժամանակ։ Ցնդող և զանազան նյութերը հեռանում են վերին շնչական ուղիներով։








©  Վ.Ա.Կարապետյան Զ.Վ.Իսպիրայն 
Դեղաբանություն և դեղատոմսեր

Կարդալ ավելին

Դեղանյութերը օրգանիզմ ներմուծելու ուղիները

Դեղանյութերի օրգանիզմ ներմուծելու ուղիներից է կախված նրանց ներմուծման արագությունը, ազդեցության ուժը և տևողությունը։ Տարբերում են ներմուծման  էնտերալ և պարէնտերալ ուղիներ։

Պարէնտերալ 

Էնտերալ ուղի.  այս ուղով ներմուծման ժամանակ դեղանյութերը օրգանիզմ են մտցվում ստամոքսաաղիքային ուղով (aenteron-աղի)։ Այս ուղուն են պատկանում դեղանյութերի ներմուծումը  բերանով (per as), լեզվի տակ (sub lingua)  և ուղիղ աղիքով (per rectum): Դեղանյութերի ներմուծումը բերանով ամենատարածված, հարմար ուղի է հիվանդին, ինքնուրույն ընդունման համար. այս ուղու թերությունն այն է, որ դեղանյութի մի մասը կարող է քայքայվել ստամոքսահյութի ազդեցությունից։
Ենթալեզվային շրջանը շատ հարուստ է արյան անոթներով, ուստի այնտեղից ներմուծվում են այն դեղանյութերը, որոնք կարող են ազդել շատ արագ։  Դրանք, հիմնականում, սիրտը սնող անոթների կծկանքը վերացնող դեղանյութերն են։ Ուղիղ աղիքով ներմուծումը դարձյալ պարզ, հասարակ ձև է, այն ժամանակ դեղանյութը չի ենթարկվում ստամոքսահյութի ազդեցությանը և ապա քայքայմանը։
Պարէնտերալ ուղի. այս ուղով ներմուծման ժամանակ դեղանյութը մտցվում է օրգանիզմ` շրջանցելով ստամոքսաաղիքային ուղին։  Այս ուղուն են պատկանում.
1) Ենթամաշկով ներմուծվող  ջրային և յուղային լուծույթները։ Այս ուղով չի կարելի ներմուծել գրգռող դեղանյութեր։
2) Միջմկանային. այս եղանակով ներմուծում են ջրային և յուղային լուծույթները և կախույթները։
3) Ներերակային  ճանապարհով ներմուծվում են միայն ջրային լուծույթներ։ Դեղանյութի ազդեցությունը ներերակային ներմուծման ժամանակ  ի հայտ է գալիս առաջին իսկ րոպեներից, երբեմն նույնիսկ ներմուծման ժամանակ։  Չի կարելի ներարկել սուսպենզիաներ և յուղային լուծույթներ։
4) Սուբարախնոիդալ. ներմուծվում են այն դեղանյութերը, որոնք չեն ներթափանցում հեմատոէնցեֆալ պատնեշով։ Ինֆեկցիոն  հիվանդությունների ժամանակ (ուղեղի և ուղեղի թաղանթների) դեղանյութը անմիջապես ներմուծվում է ողնուղեղային խողովակի մեջ։
5) Ինհալացիոն ուղով ներմուծման ժամանակ դեղանյութը մտցվում է վերին շնչական ուղիներով ներշնչման ձևով . այս  եղանակով մտցվում են ցնցող հեղուկները և գազերը։
Գոյություն ունեն դեղանյութերի ներմուծման այլ եղանակներ` ներզարկերակային, ներոսկրային խոռոչների մեջ (որովայնի, պլևրալ և այլն)։



©  Վ.Ա.Կարապետյան Զ.Վ.Իսպիրայն 
Դեղաբանություն և դեղատոմսեր

Կարդալ ավելին

Ինչպե՞ս պաշտպանել դեմքի մաշկը ձմռանը. մասնագետի խորհուրդները

Դեմքի մաշկը տարվա յուրաքանչյուր եղանակին առանձին խնամք է պահանջում: Սակայն հատկապես ձմռանը մեր դեմքի մաշկը տուժում է ամենաշատը։ Ցուրտ եւ սառը եղանակը, քամին, ջերմաստիճանի տատանումները բացասաբար են անդրադառնում  մաշկի վրա, սակայն դա միայն նրանց մոտ, ովքեր չգիտեն, թե ինչպես է պետք պաշտպանել դեմքը ձմռանը։ NEWS.am STYLE-ը զրուցել է կոսմետոլոգ Անահիտ Հարությունյանի հետ եւ պարզել, թե ինչ անհրաժեշտ գործողություններ է պետք անել, որպեսզի պաշտպանենք մեր դեմքի մաշկը ցրտից։
Կոսմետոլոգն առաջարկում է՝
1. Տանից դուրս գալուց առաջ օգտագործել խոնավեցնող, սնուցող քսուքներ, քանի որ ցրտից չորանում է մաշկը:
2.  Շաբաթը մեկ անգամ օգտագործել դիմակներ (խորհուրդ է տրվում տնական միջոցներով)։
3. Քանի որ ձմռանը ցրտի պատճառով մաշկը չորանում է, խորհուրդ է տրվում օգտագործել կաթնային հիմքով քսուքներ, հեղուկներ...:
4. Մաշկի համար կարևոր է նաև սնունդը, մարսողական համակարգի վիճակը:
5. Այցելել կոսմետոլոգին և կատարել դեմքի մերսումներ:
Անահիտ Հարությունյանն առաջարկում է նաեւ դիմակների բաղադրատոմսեր՝ դեմքի մաշկը ձմռանը խնամելու համար, սակայն մինչ այդ ներկայացնում ենք մաշկի վրա մրգերի եւ բանջարեղենի ներգործության աղյուսակը։

Իսկ այժմ ներկայացնում ենք մի քանի ձմեռային դիմակի պատրաստման բաղադրատոմս.
1. Տրորած խնձորը քսել մաշկին, թողնել 15 րոպե,այնուհետև լվանալ գոլ ջրով: Շաբաթը եկու անգամ:
2. Մաքրած բանանի կեսը պատառաքաղով տրորել պլաստմասե տարայի մեջ, որից հետո այն որքան հնարավոր է բարակ շերտով քսել դեմքին և պարանոցին: Թողնել 15 րոպե, ապա լվանալ գոլ ջրով։
3. 2ճ. գդալ եփած դդումին ավելացնել 1ճ. գդալ ձիթապտղի յուղ, 1 ձվի դեղնուց, 1թ. գդալ կիտրոնի հյութ: Լավ խառնել և քսել դեմքին, թողնել 20 րոպե, ապա լվանալ տաք ջրով:

Կարդալ ավելին

Ձեռքերի եւ եղունգների խնամքը՝ քայլ առ քայլ

Խնամված եւ գեղեցիկ հարդարված մատները շատ բան կարող են ասել կնոջ մասին, ուստի ձեռքերի խնամքին պետք է լուրջ վերաբերվել։ Որքան էլ առաջին հայացքից այն իրենից ոչ մի բարդ բան չի ներկայացնում, այնուամենայնիվ, կան շատ աղջիկներ, ովքեր չգիտեն, թե ինչպես է պետք ճիշտ խնամել ձեռքերն ու եղունգները։ Հատուկ նրանց համար NEWS.am STYLE-ը դիմել է կոսմետոլոգ Անահիտ Հարությունյանին՝ խնդրելով ցույց տալ ձեռքերի դասական խնամքը։ Ստորեւ ներկայացնում ենք այդ գործընթացը քայլ առ քայլ։
Ահա, թե ինչ է ձեզ անհրաժեշտ ձեռքերը խնամելու համար.
Ձեռքերի խնամքը սկսում ենք դրանք լվանալուց։

Այնուհետ չոր վիճակում կտրում ենք եղունգները եւ խարտոցի օգնությամբ հարդարում։

Հաջորդիվ ձեռքերը դնում ենք տաք ջրով լի տարայի մեջ, որին պետք է ավելացել մի քանի կաթիլ հեղուկ օճառ, մի քանի կաթիլ ծովի աղ։ Թողնել մի քանի րոպե։
Ապա անցնում եղունգների խնամքին, որը կատարվում է հետեւյալ կերպ. նախ, հեռացնում ենք եղունգների շուրջ մաշկի մահացած եղջերային մասը։ Այնուհետեւ քսում կուտիկուլային յուղ։

Փայտիկի օգնությամբ եղունգների կուտիկուլան հետ ենք տանում եւ քսում լաքը, նախ՝ թափանցիկ, հետո այն գույնը, որը ցանկանում եք։ 

Այնուհետ սկրաբի օգնությամբ չոր ձեռքերի մաշկին կատարում ենք պիլինգ, ապա մերսում։

 Վերջում փափկեցնող քսուք ենք քսում ձեռքերին։

Կարդալ ավելին

Կատարյալ դիմահարդարման գաղտնիքները. խորհուրդներ՝ մասնագետից

Դժվար է ժամանակակից աղջկան պատկերացնել առանց շպարի։ Թեեւ նորաձեւություն թելադրող ոճաբանները մի քանի սեզոն է, ինչ խորհուրդ են տալիս անել «հրեշտակային» դիմահարդարում (դիմահարդարում՝ առանց դիմահարդրաման), այնուամենայնիվ, նույնիսկ այդ դիմահարդարման համար անհրաժեշտ է որոշակի միջոցառումներ անել։ Ցավոք, ոչ բոլոր աղջիկներն են կարողանում այդ միջոցառումները ճիշտ կատարել, արդյունքում՝ տուժում է դեմքի մաշկը։ Որպեսզի խուսափեք նման սխալներից, ներկայացնում ենք մասնագետի խորհուրդները, թե ինչպես է պետք ճիշտ դիմահարդարվել։ NEWS.am STYLE-ի հետ զրույցում կոսմետոլոգ Անահիտ Հարությունյանը բացահայտում է դիմահարդարման գլխավոր կանոններն ու սկզբունքները։

Եվ այսպես, դիմահարդարում կատարելիս անհրաժեշտ է պահպանել մի շարք կանոններ եւ պայմաններ: Դիմահարդարումը պետք է սկսել լավ լուսավորված սենյակում եւ միայն լավ մաքրված դեմքի վրա։  Տոնային բազան պետք է քսել դիմահարդարումից 10-15 րոպե առաջ, որպեսզի այն լավ ներծծվի մաշկի մեջ:
Չի կարելի դիմահարդարումը թողնել դեմքին գիշերը: Դեմքը պետք է մաքրել շպարը հանող լոսյոնով կամ կաթով: Երանգաքսուքն ընտրել մաշկի գույնից մի տոն բաց կամ մուգ:
Անահիտ Հարությունյանի կարծիքով՝ լավ կատարված դիմահարդարումը պետք է լինի նուրբ, գրեթե աննկատ:
«Կնոջ ամենամեծ գեղեցկությունը առողջ եւ խնամված դեմքի մաշկն է: Իր գեղեցկությամբ մաշկը կարող է փոխհատուցել մարմնի բոլոր թերությունները։ Նույնիսկ կատարյալ արտաքին տեսք ունեցող կինը հմայիչ չէ, եթե դեմքի մաշկը թորշոմած է, կոպիտ կամ թեփոտված»,-ասում է նա եւ հավելում, որ դեմքի մաշկը պետք է լինի նուրբ, հարթ մակերեսով, վարդագույն երանգի եւ առաձգական:
Քանի որ մաշկը աշնանը փոփոխվում է, անհրաժեշտ է որոշակի խնամք՝ սննդի կարգավորում, ճիշտ կոսմետիկ խնամք,  բուժիչ դիմակներ` շաբաթը 1-2 անգամ։
Դիմակներ պատարստելու համար մասնագետը խորհուրդ տվեց օգտագործել հետեւյալ մթերքները՝
բանան, որը հանգստացնում է մաշկը, խոնավեցնում, հարթեցնում եւ փափկեցնում,
կիտրոն, որը նեղացնում է ծակոտիները,
կարտոֆիլ, որը հարթեցնում է մաշկը, շատ լավ է թարախային բշտիկների համար:

Կարդալ ավելին

Գինեկոլոգիական բաժանմունք

Ծննդատունը ունի կոնսերվատիվ և օպերատիվ գինեկոլոգիական բաժանմունքներ:

Կոնսերվատիվ գինեկոլոգիական բաժանմունք ընդունվում են գինեկոլոգիական հիվանդներ, որոնք կարիք ունեն հետազոտման և կոնսերվատիվ բուժման (դեղորայքային):

Օպերատիվ գինեկոլոգիական բաժանմունք ընդունվում են հիվանդներ, որոնք կարիք ունեն որևէ վիրահատական բուժման, բացի օնկոլոգիական հիվանդներից:

Կարդալ ավելին

ՀՂԻՆԵՐԻ ՊԱԹՈԼՈԳԻԱՅԻ ԲԱԺԱՆՄՈՒՆՔ

Այս բաժանմունք են ընդունվում այն հղիները, որոնք ունեն ստացիոնար բուժման կարիք և չունեն որևէ ինֆեկցիա:

1. Հղիություն և էքստրագենիտալ հիվանդություն` ոչ ինֆեկցիոն բնույթի (սիրտ-անոթային հիվանդություն, արյան հիվանդություն, էնդոկրին հիվանդություններ)։

Բացասական ռեզուսով հղիներ։
Հղիության առաջին և երկրորդ կեսի գեստոզներով տառապող հղիներ:
Հղիությունը սպառնացող կամ սկսվող վիժում, երբ հնարավար է պահպանել հղիությունը:

Ծննդատնից դուրս գրվելից` բոլոր ծննդկաներին տրվում է փոխանակման քարտ, որտեղ նշվում է ծննդաբերության օրը, ընթացքը, նորածնի ծնված քաշը, հասակը, ծննդաբերության ժամանակ կատարված բոլոր միջամտությունները:

Կարդալ ավելին